Poręczenie majątkowe – „kaucja” w procesie karnym

Poręczenie majątkowe to jeden ze środków zapobiegawczych w polskim postępowaniu karnym.

Czym jest środek zapobiegawczy?

To instytucja stosowana w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, może także służyć zapobieżeniu popełnieniu nowego, ciężkiego przestępstwa. Środki zapobiegawcze można stosować tylko wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, ze to właśnie oskarżony (podejrzany) popełnił przestępstwo.

Instytucja poręczenia majątkowego jest znana na całym świecie, zetknąć się z nią można było chociażby w hollywoodzkich filmach czy serialach. Potocznie nazywa się to Kaucją.  Polega ono na tym, że, najczęściej zamiast tymczasowego aresztowania, Sąd zgadza się na uiszczenie pewnych środków majątkowych jako gwarancji prawidłowego przebiegu postępowania karnego, czyli przede wszystkim po to, aby oskarżony „nie zbiegł” przed wymiarem sprawiedliwości.

Jak się ustala wysokość poręczenia majątkowego?

Poręczenie majątkowe jest ustalane indywidualnie, biorąc pod uwagę to, jaka kwota będzie na tyle dużym obciążeniem dla osoby lub jej bliskich, żeby zniechęcała do potocznie rzecz ujmując ucieczki, jednak jednocześnie osiągalna, bowiem nie jest intencją Sądu czy też prokuratury podanie kwoty zaporowej, tak żeby zniechęcić oskarżonego od skorzystania z tego swoistego dobrodziejstwa.

Kolejnymi kryteriami, które Sąd czy też prokurator bierze pod uwagę jest wysokość wyrządzonej szkody
i charakter popełnionego czynu. W orzecznictwie sądów polskich wykształcił się pogląd, że to właśnie te dwa ostanie kryteria są najważniejsze przy ustalaniu wysokości poręczenia.

Kto udziela poręczenia majątkowego?

Poręczenie majątkowe może udzielić sam oskarżony bądź inna osoba. Mogą to być pieniądze lub papiery wartościowe, zastaw lub hipoteka. W przypadku, gdy poręczycielem jest inna osoba, to zawiadamia się ją o każdorazowym wezwaniu Oskarżonego do stawiennictwa. Ma to służyć temu, żeby wpłacający, któremu oczywiście zależy na swoich aktywach, wpłynął na oskarżonego (podejrzanego), żeby pojawił się przed organami ścigania.

Co zawiera postanowienie o zastosowaniu poręczenia majątkowego?

Postanowienie o zastosowaniu poręczenia majątkowego powinno zawierać:

• określenie rodzaju, wysokości i warunków poręczenia majątkowego;
• termin udzielenia poręczenia.

Nowelizacja z 2021 roku

Z art. 266 § 1 k.p.k. wynika, że poręczenie może złożyć oskarżony lub inna osoba. Nie ma więc żadnych przeciwwskazań, aby pieniądze stanowiące poręczenie majątkowe wpłaciło więcej osób.

Od 2021 roku obowiązuje art 266 par. 1a k.p.k., który stanowi, że poręczenie nie może pochodzić z przysporzenia na rzecz oskarżonego albo innej osoby składającej poręczenie dokonanego na ten cel. Tłumacząc, chodzi o to, że nie można udzielić poręczenia majątkowego ze środków, które właśnie na ten cel otrzymamy lub otrzyma osoba poręczająca – przykładem może być zrzutka przyjaciół, lub rodziny. Przepis ten jest krytykowany w piśmiennictwie, bowiem ciężko jest ustalić granicę, gdzie pomoc innych osób jest już przez ustawodawcę zakazana.

Przepadek poręczenia następuje, gdy oskarżony (podejrzany) ukryje się lub ucieknie. W wypadku utrudniania w inny sposób procesu karnego może być orzeczony przepadek poręczenia. Słowo „może” w poprzednim zdaniu oznacza, że to właśnie organ decyduje, czy środki przepadną, czy też nie.