Obrona przed dyskryminacją w życiu społecznym

W ostatnich miesiącach w mediach często pojawia się temat dyskryminacji, prawa kobiet, osób niepełnosprawnych, mniejszości etnicznych oraz seksualnych. Chcę pomóc we właściwym zrozumieniu praktycznych prawnych aspektów toczącej się dyskusji. Ważne jest to, aby osoby, których dotyka dyskryminacja, miały pełną świadomość, jakich instrumentów prawnych mogą użyć do obrony swoich przyrodzonych i niezbywalnych praw, takich jak godność, cześć i dobre imię.

„Nigdy nie wahamy się pomagać osobom, które padają ofiarą dyskryminacji, jesteśmy wolni od uprzedzeń i zawsze powtarzamy naszym Klientom, że prawa człowieka dotyczą każdego, bez wyjątku.”

Najbardziej kluczowe praktyczne zagadnienia dotyczące ochrony przed dyskryminacją w życiu społecznym to m.in. :

• Ochrona dóbr osobistych przewidziana przez Kodeks Cywilny;

• Przestępstwa zniesławienia, znieważenia i obrazy uczuć religijnych;

• Dyskryminacja w zatrudnieniu, która niebawem będzie przedmiotem osobnego artykułu;

• Dyskryminacja w dostępie do usług publicznych o której szerzej możecie Państwo przeczytać w kolejnym artykule.

Kodeks Cywilny

Naruszenie zakazu dyskryminacji może prowadzić do naruszenia dóbr osobistych – przede wszystkim do naruszenia godności i dlatego osoby, które jej doświadczyły, mogą żądać zadośćuczynienia (naprawienia szkody niemajątkowej) czy odszkodowania (naprawienia szkody majątkowej) na podstawie przepisów Kodeksu Cywilnego, a także mogą żądać zaniechania naruszeń, złożenia oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie oraz zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Co należy podkreślić: z obrony przewidzianej przez instytucje dóbr osobistych korzystać mogą również przedsiębiorcy i zarządzane przez nich podmioty w postaci osób prawnych.

Przykłady zastosowania:

• Osobie pochodzenia romskiego odmówiono wstępu do jednego z klubów w Poznaniu. Pracownicy ochrony poinformowali powoda, iż obowiązuje zakaz wstępu do lokalu osobom pochodzenia romskiego. Zakaz potwierdziła menadżerka klubu przyznając, że to wytyczne wskazane przez właścicieli.

Sąd nakazał usługodawcy opublikowanie stosownych przeprosin oraz zasądził kwotę 10 000 zł na rzecz Wielkopolskiego Stowarzyszenia Kulturalno – Oświatowego Polskich Romów.

• Przychodnia okulistyczna odwołała wizytę niewidomej pacjentki, która poinformowała, że zamierza przyjść z psem przewodnikiem. W konsekwencji uniemożliwiono pacjentce przeprowadzenie w tej przychodni zabiegu wykonania protezy oka.

Sąd przyznał w tej sprawie kwotę 1000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną naruszeniem praw pacjentki oraz kwotę 10 000 zł na rzecz fundacji szkolącej psy przewodników, za krzywdę spowodowaną naruszeniem jej dóbr osobistych w postaci godności i wolności wyboru usługodawcy świadczącego usługi medyczne.

Kodeks karny

Przestępstwo zniesławienia

Cytując kodeks karny „Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności”.

Naszym Klientom zwykle trudno zrozumieć, kiedy tak właściwie możemy mówić o zniesławieniu. Co to znaczy, iż dane zachowanie jest publiczne i poniżające. Nie ma na to jednej odpowiedzi, a każda sprawa wymaga odrębnej analizy, co dobrze obrazuje poniższy przykład. Zawsze warto zastanowić się czy dana sytuacja była dla nas obiektywnie poniżająca (mając na względzie specyfikę danej sytuacji, środowiska oraz grupy odbiorców) oraz czy faktycznie okoliczności danej sytuacji wskazują na to, że poniżające nas treści mogą dotrzeć do większego kręgu osób, niż tylko nas samych.

Co ważne, zniesławić można również przedsiębiorcę oraz zarządzaną przez niego osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej.

Przykład zastosowania:

Pan Y został uznany za winnego iż “dnia 6 marca 2015 r. w R. poprzez wysłanie smsa do nieustalonego mężczyzny pomówił A. K. o to, że świadczy ona usługi seksualne co mogło poniżyć ją w opinii publicznej tj. o czyn z art. 212 § 1 k.k.”

Pan Y za swój czyn został skazany na karę grzywny w wys. 60 stawek po 10 zł., zobowiązany został również do zapłaty nawiązki na rzecz pokrzywdzonej w wys. 2.000 zł. oraz zobowiązany do zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Przestępstwo znieważenia

„Kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła”

Czytając chwilę wcześniej o przestępstwie zniesławienia, możesz odczuć pewien dysonans. Pewnie nasuwa się pytanie – na czym polega różnica?

Otóż, zasadnicza różnica polega na tym, że znieważenie nie musi być publiczne, może dotyczyć nawet tylko „rozmowy w cztery oczy”. Przy czym, konieczne jest, aby sprawca działał w zamiarze albo przynajmniej godził się na to, aby dana zniewaga dotarła do osoby, której dotyczy. Dodatkowo znieważyć można tylko osobę fizyczną, nie można znieważyć osoby prawnej ani podmiotów innego rodzaju.

Przykład zastosowania:

Pan X został uznany za winnego, iż w okresie od 1 czerwca 2016 r. do dnia 28 lipca 2016 r. w miejscowości K., znieważał żonę słowami wulgarnymi i poniżającymi takimi jak “k****, łajza, szmata, puszczalska”, czyn ten kwalifikuje jako przestępstwo z art. 216 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.Pan X za swój czyn został skazany na karę grzywny w wys. 70 stawek po 10 zł., oraz zobowiązany do zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Przestępstwo obrazy uczuć religijnych;

„Kto obraża uczucia religijne innych osób, znieważając publicznie przedmiot czci religijnej lub miejsce przeznaczone do publicznego wykonywania obrzędów religijnych (…)”

Coraz częściej w mediach słyszymy o oskarżeniach w zakresie obrazy uczuć religijnych. Najczęściej mając tutaj na względzie obrazę symboli religijnych, znajdujących się na plakatach, transparentach czy grafikach innego rodzaju. Zwykle nie chodzi o samo korzystanie z symboli, ale raczej zestawianie ich z innymi grafikami, które wskazują na chęć ich znieważenia. Co ważne, przedmiotem wykonawczym przestępstwa mogą być zarówno symbole chrześcijańskie, islamskie, judaistyczne, jak i każdego innego formalnie działającego związku wyznaniowego.

Przestępstwo to podobnie jak znieważenie, jest skutkowe tzn. do jego popełnienia konieczne jest co najmniej godzenie się na to, że dojdzie do obrazy uczuć religijnych konkretnych uczestników danej przestrzeni publicznej. Co więcej, tutaj również mówimy o publicznej obrazie uczuć religijnych tzn., że w danym zdarzeniu uczestniczyć muszą więcej niż dwie osoby.

Mając na uwadze powyższe przykłady liczmy na to, że w sytuacji, kiedy znajdziesz się w sytuacji dyskryminującej lub krzywdzącej Twoje uczucia, będziesz posiacać lepszą świadomość, jakimi środkami prawnymi możesz się posłużyć. W jednym z kolejnych artykułów postaramy się wrócić do tej tematyki, pisząc o obronie przed dyskryminacją w zatrudnieniu oraz korzystaniu z usług publicznych.

Jeśli po lekturze artykułu nasunęły się pytania jakiegoś rodzaju, zachęcamy do ich zadawania drogą mailową pod adresem sekretariat@ggk-kancelaria.pl