Wysokość i przedawnienie kar umownych

Kary umowne to nic innego jak zastrzeżenie stron dokonane w umowie, iż w określonych sytuacjach za określone działania lub zaniechania dana strona musi zapłacić drugiej stronie sumę pieniężną.

Kwota powinna zostać tak określona, aby jej wysokość była zawsze możliwa do obliczenia.

Wysokość kary umownej musi wynikać z treści umowy, najlepiej i najwygodniej, gdy jest zastrzeżona kwotowo, co jednak nie wyklucza możliwości określenia jej wysokości w sposób pośredni, poprzez wskazanie kryteriów jej obliczenia. Tak więc karę można wprowadzić do umowy poprzez podanie konkretnej kwoty, ale również procentowo w odniesieniu do wartości świadczenia głównego.

Kara umowna nie może zostać zastrzeżona co do zobowiązań pieniężnych, ponieważ z tytułu ich niewykonania ustawodawca przewiduje możliwość naliczania odsetek, a nie kar umownych.

Charakterystyczny dla kar umownych jest brak obowiązku wykazania powstania szkody w majątku i wysokości takiej szkody – w przeciwieństwie do roszczenia o zapłatę odszkodowania, gdzie wykazanie powstania szkody i jej wysokości jest w postępowaniu sądowym bezwzględnie konieczne. Tym samym warto w umowach wprowadzać zapisy o karach umownych, ponieważ w przypadku sporu sądowego dochodzenie ich jest prostsze niż dochodzenie odszkodowania. Warto przy tym pamiętać, że jeśli umowa nie zawiera zapisu, iż w sytuacji, w której wysokość szkody przewyższa wysokość zastrzeżonych kar umownych, możliwe jest dochodzenie odszkodowania na zasadach ogólnych wynikających z Kodeksu Cywilnego, wówczas strona jest uprawniona jedynie do dochodzenia kary umownej.

Co ciekawe, z obowiązku zapłaty kary umownej strona może się uchylić, jeśli wykaże, że przyczyną niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania uzasadniającego naliczanie kary umownej  są okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności.

Złożone jest zagadnienie terminu przedawnienia roszczeń z tytułu kar umownych. Zasadą jest, iż roszczenia wynikające ze świadczeń okresowych lub związanych z działalnością gospodarczą przedawniają się w terminie 3 lat od daty wymagalności, zatem z takim terminem będą przedawniać się również kary umowne. Jednak kary umowne, które ze swej natury są związane ze świadczeniem głównym, przedawniają się w terminie przewidzianym dla przedawnienia świadczenia głównego wynikającego z umowy i jeśli ustawa przewiduje krótszy termin przedawnienia roszczenia głównego, to krótszy będzie również termin przedawnienia roszczenia o zapłatę kar umownych związanych z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem świadczenia głównego.

Przykładowo przedawnienie roszczenia o zapłatę kary umownej za nieterminowe oddanie dzieła nastąpi z upływem terminu 2 lat od daty oddania dzieła lub daty, kiedy dzieło miało zostać oddane,  a nie zostało oddane, bo dwuletni termin przedawnienia jest właściwy dla roszczeń wynikających  z umowy o dzieło (art. 646 Kodeksu Cywilnego).