Sukcesja przedsiębiorstwa rodzinnego

Specyficzne czasy i okres roku coraz częściej skłaniają nas do myślenia o przemijaniu, nie tylko naszym, ale również naszego biznesu – jeśli zachorujemy – jak zabezpieczyć nasze dzieci, jak chronić naszych wspólników. Jak zrobić to jednocześnie sprawiedliwie i racjonalnie. Jaki może być najlepszy prezent dla Naszych bliskich….
Słowem, czy potrzebujemy planu sukcesji naszego przedsiębiorstwa?

Plan sukcesji przedsiębiorstwa rodzinnego w przypadku naszej śmierci

Wiąże się z wieloma ryzykami i ograniczeniami. Skutki planowanych działań musimy rozpatrywać zarówno w kontekście prawnym, podatkowym, ekonomicznym. Jego konsekwencje prawne dotykają sfer prawa pracy, ochrony konkurencji i konsumentów, przepisów branżowych w szczególności dotyczących działalności regulowanej, istniejących umów i bieżących relacji z kontrahentami i klientami. Im większe przedsiębiorstwo tym więcej wiedzy i zaangażowania wymaga opracowanie kompleksowego planu sukcesji. Szczególnie w sytuacjach, kiedy dzieci i wspólników jest więcej.

Jak dziedziczy się przedsiębiorstwo?

Najprostsza sytuacja występuje w odniesieniu do przedsiębiorstw będących własnością spółki. W przypadku śmierci udziałowca lub akcjonariusza spółki handlowej, udziały w spółce dziedziczy się co do zasady na ogólnych zasadach spadkobrania. W konsekwencji, jeśli umowa spółki nie stanowi inaczej, spadkobiercy udziałowca przystępują do spółki z mocy samego prawa. Podobnie jest z akcjami emitowanymi przez spółki, jako samoistny obiekt obrotu prawnego, dziedziczone są na podstawie ustawy.

O tym jak ograniczyć prawa innych członków rodziny do udziałów w umowie spółki z o.o., pisaliśmy tutaj:
https://rozwodkatowice.pl/udzial-w-spolce-z-o-o-a-rozwod/

Odmiennie wygląda jednak sytuacja w odniesieniu do jednoosobowej działalności gospodarczej i spółek cywilnych. Do których dziedziczenia konieczne jest podjęcie konkretnych kroków jeszcze za życia spadkodawcy.

Krokiem tym, w przypadku spółek cywilnych, jest wprowadzenie postanowień w umowie spółki, umożliwiających wejście w prawa wspólnika jego spadkobiercom. Nie następuje to z mocy samego prawa, w przypadku braku odpowiedniego uregulowania w umowie, spadkobiercy mają roszczenie tylko o spłatę wkładu zmarłego wspólnika. Uregulowanie to nie może mieć miejsca również w samym tylko testamencie, zapis tego rodzaju jest nieskuteczny. Co ważne, w przypadku śmierci wspólnika, na podstawie specjalnych zapisów umownych, w jego miejsce wejść może tylko jeden ze spadkobierców.

W przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej, konieczne warunki określa ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Stworzona przez nią instytucja przedsiębiorstwa w spadku umożliwia określonym spadkobiercą udział w zyskach i uczestnictwo w stratach przedsiębiorstwa, które przed wejściem w życie ustawy, przestawało istnieć wraz ze śmiercią właściciela.

Co dokładnie w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej?

Jak wskazuje nam sama nazwa ustawy o zarządzie sukcesyjnym, pozwala ona na ustanowienie po śmierci przedsiębiorcy – zarządu sukcesyjnego nad przedsiębiorstwem. Zarząd sukcesyjny sprawować może tylko jedna osoba i najkorzystniej, jeśli przedsiębiorca wskażę ją w odpowiedni sposób jeszcze za życia. W przeciwnym razie, decydować o jego ustanowieniu będą sukcesorzy w postaci spadkobierców, małżonka oraz nabywców udziałów w przedsiębiorstwie (wcześniej zakupionych od spadkobierców lub małżonka, którego prawa do przedsiębiorstwa wynikają z małżeńskiej wspólności majątkowej). W praktyce, zarządca sukcesyjny wchodzi w prawa i obowiązki zmarłego przedsiębiorcy, za co przysługuje mu wynagrodzenie, natomiast prawa do zysków z przedsiębiorstwa pomniejszonych o straty, zachowują sukcesorzy.
Kwestią zwykle budzącą najwięcej wątpliwości jest kontynuacja stosunków umownych, w tym umów z pracownikami oraz koncesji i pozwoleń na prowadzenie określonej działalności. To jej w przypadku jednoosobowych działalności gospodarczych, zwykle trzeba poświęcić najwięcej czasu.

Jak dziedziczenie przedsiębiorstwa uregulować w testamencie?

Zgodnie z ograniczeniami wynikającymi z umów spółek i papierów wartościowych którymi dysponuje przyszły spadkodawca. Mając na względzie ograniczenia wynikające ze specyfiki danej działalności gospodarczej, jak umowy z kontrahentami i pracownikami oraz wymagania związane z uprawnieniem do prowadzenia określonych rodzajów działalności.
W sposób umożliwiający efektywny podział praw do poszczególnych przedsiębiorstw/części przedsiębiorstw po śmierci przedsiębiorcy. Nie naruszając praw innych wspólników. Regulując przyszłe przeznaczenie składników przedsiębiorstwa należących do prywatnego majątku przedsiębiorcy. Mówiąc krócej, niezależnie od tego czy zdecydujemy się na testament własnoręczny czy też w formie aktu notarialnego, ważne, aby wcześniej przygotować wszystko tak, aby z jednej strony znalazły się w nim wszystkie konieczne zapisy, z drugiej strony, aby dopełnić wszystkich warunków dla ich następczej ważności i skuteczności.

W praktyce, często jest to złożony proces, który poza tworzeniem samego testamentu zakłada również wprowadzanie zmian do umów spółek, przenoszenie praw do poszczególnych składników przedsiębiorstw oraz dokonywanie wpisów w odpowiednich rejestrach (jak np. w kontekście jednoosobowej działalności gospodarczej).

Jeśli zainteresowała Cię treść artykułu i masz jakieś pytania, skontaktuj się z nami przez naszą stronę internetową: https://ggk-kancelaria.pl