Skarga pauliańska, czyli kiedy dłużnik chce uniknąć wierzyciela….

Skarga pauliańska (regulacja art. 527 k.c.) ma za zadanie chronić wierzyciela i zabezpieczać jego interesy na wypadek nielojalnego i sprzecznego z dobrymi obyczajami zachowania dłużnika. Tego rodzaju skarga polega na możliwości wytoczenia powództwa przeciwko osobie trzeciej, w przypadku jeśli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela taka właśnie osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową. Wówczas wierzyciel może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego. Warunkiem jest ustalenie, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

Na kanwie sądowych postępowań, dotyczących roszczeń ze skargi pauliańskiej, wykrystalizowało się uznanie, że zaskarżeniem w ramach ochrony pauliańskiej mogą zostać dotknięte także takie czynności procesowe dłużnika, jak ugoda sądowa. Często bowiem dłużnicy – chcąc uniknąć zapłaty należności swoim wierzycielom – zawierają różnego rodzaju ugody sądowe, np. ugody alimentacyjne, korzystające z pierwszeństwa zaspokojenia należności. Co ważne bowiem, w kategoriach czynności prawnych należy rozumieć wszystkie świadome działania dłużnika, zmierzające do wywołania określonych skutków prawnych przy pomocy składanych oświadczeń woli. Innymi słowy, wierzyciel może wywodzić roszczenie związane ze skargą pauliańską dotyczące takiej czynności procesowej jak ugoda sądowa, skoro ugoda taka z woli strony wywołuje (choć za pośrednictwem sądu) skutek rozporządzający, identyczny jak w wypadku czynności pozasądowej (tak M. Pyziak-Szafnicka, Glosa do wyr. SN z 19.10.1995 r. III CRN 40/95). Co istotne, nawet w przypadku ugody alimentacyjnej, możliwym jest skorzystanie przez wierzyciela z ochrony pauliańskiej. Sąd Najwyższy potwierdzał (vide; SN w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 11 października 1980 r., III CZP 37/80, OSNC 1981, Nr 4, poz. 48), że w wypadku, gdy egzekucja należności alimentacyjnych uniemożliwia zaspokojenie wierzytelności innego wierzyciela, wierzyciel ten może w drodze powództwa przeciwko osobie, na której rzecz egzekwowane są należności alimentacyjne, żądać ustalenia, że – wobec ustania obowiązku alimentacyjnego – przysługuje mu prawo zaspokojenia swojej wierzytelności przed egzekwowanymi należnościami alimentacyjnymi (art. 527 i nast. k.c.).