Swoboda umów

Wiele osób intuicyjnie prowadząc biznes wie, że przy tworzeniu i utrzymywaniu kontaktów handlowych szczególnie ważna jest zasada swobody kontraktowania, czyli zasada swobody umów.

Zasada swobody umów to nic innego jak możliwość ukształtowania przez strony treści zawieranej umowy wedle własnego uznania. Dotyczy to nakładanych na strony obowiązków i przyznawania uprawnień.

Warto, abyś wiedział, że przepisy wprowadzają w tym zakresie jednak pewne ograniczenia, a zatem granice, poza które nie można wykraczać. Obowiązujące przepisy dość ogólnie określają, że treść i cel swobodnie ukształtowanej treści umowy nie może sprzeciwiać się:

1. ustawie,

2. zasadom współżycia społecznego

3. właściwości (naturze) danego stosunku prawnego

Są to generalne określenia, jednak chcemy przybliżyć ich znaczenie i wyjaśnić, co oznacza w praktyce biznesu.

Ad 1. Granice swobody umów wyznaczane przez ustawę.

Pojęcie to oznacza konieczność uwzględnienia w umowie przepisów ograniczających zakres kompetencji stron, przez wyłączenie z tego zakresu umów o określonej treści lub niektórych postanowień umownych. Przepisy takie rozstrzygają, jakich postanowień w treści umowy zamieścić nie można, jakie ukształtowanie stosunku prawnego jest niedozwolone i nieskuteczne, bądź skuteczne w ograniczonym stopniu. Dla przykładu można wskazać ograniczenie dotycząca kary umownej (art. 483 k.c.), gdzie ustanowienie takiej kary musi być wyraźnie zastrzeżone w treści umowy.

Ad 2. Granice swobody umów wyznaczane przez zasady współżycia społecznego.

Ograniczenie to dotyczy zakazu ustalania treści umowy, która godziłaby w pojęcia zasad współżycia społecznego, tj. m.in. wolność od presji ekonomicznej, ingerowanie w równomierny rozkład uprawnień i obowiązków w stosunku prawnym, czy też korzyści i ciężarów oraz szans i ryzyk związanych z powstaniem i realizacją umowy. Do naruszenia wspomnianej reguły może zatem dojść w przypadku, gdy treść umowy rażąco ingeruje w dysproporcję praw i obowiązków stron, czy też gdy na treść wpłynął brak koniecznej wiedzy czy presja ekonomiczna.

Ad 3. Granice swobody umów wyznaczane przez naturę stosunku.

Jest to najbardziej niejasny zapis z zakresu ograniczeń swobody umów. Wydaje się, że chodzi tu o główne cechy charakterystyczne danej umowy, jako pewnego modelu relacji między podmiotami, i to cechy określone przepisami prawa. Treść zatem powinna dać stronom pewność co do przysługujących im praw i ciążących na nich obowiązków i nie stwarzać sytuacji, w której jeden podmiot jest uzależniony od innego. Postanowienia umowne powinny zatem cechować się racjonalnością i użytecznością.

Przy tworzeniu i opiniowaniu umów dbamy, aby ich treść była ukształtowana w sposób optymalny dla reprezentowanej strony, jednak baczymy również na ograniczenia i obwarowania prawne, o których możesz nie zdawać sobie sprawy. Możesz nie wiedzieć, że kara umowna nie może być rażąco wygórowana, że pewne działania wymagają posiadania formalno – prawnych uprawnień, że w niektórych umowach okresy wypowiedzenia nie mogą przekraczać określonych terminów, że w określonych sytuacjach musisz wezwać kontrahenta do należytego wykonania umowy, a dopiero później możesz odstąpić od niej – pewne sytuacje nie mogą zostać przez Strony uregulowane inaczej niż stanowi przepis, możemy pomóc i przeprowadzić Cię przez te prawne zakamarki.