Warunkowe umorzenie postępowania karnego

Udowodnienie w procesie karnym winy oskarżonego nie zawsze prowadzi do wyroku skazującego. Prawo przewiduje w szczególnych sytuacjach możliwość zakończenia postępowania bez skazania, a jednym z takich przypadków jest warunkowe umorzenie postępowania. Może się ono okazać niezwykle korzystne dla tzw. drobnych przestępców, którzy nie tylko nie trafiają dzięki niemu do zakładów karnych, ale również oficjalnie pozostają osobami niekaranymi, jako że same wyroki nie są wyrokami skazującymi. Daje to przykładowo możliwość uzyskania z Krajowego Rejestru Karnego zaświadczenia o niekaralności, które jest czasami wymagane, aby podjąć pracę.

Czym jest warunkowe umorzenie postępowania karnego?

Warunkowe umorzenie postępowania stanowi narzędzie polityki karania przewidziane przez art. 66 kodeksu karnego. Jego celem jest oddziaływanie na tzw. przypadkowych przestępców, wobec których nie jest konieczne stosowanie tradycyjnej kary z uwagi na fakt, iż nie stanowią oni realnego zagrożenia dla reszty społeczeństwa, a popełniony przez nich czyn – choć sprzeczny z prawem -cechuje się niską szkodliwością społeczną i nie wymaga surowej represji. Jest to zatem dobrodziejstwo przewidziane prawem, aby tak naprawdę nie zapełniać zakładów karnych sprawcami, którzy w istocie nie muszą się tam znaleźć dla prawidłowego przebiegu resocjalizacji czy ochrony reszty społeczeństwa.

Kiedy możliwe jest warunkowe umorzenie postępowania?

Jak wskazuje sama nazwa, warunkowe umorzenie postępowania jest możliwe przy spełnieniu pewnych warunków, które określa art. 66 kodeksu karnego.

Po pierwsze, można je zastosować tylko wobec sprawcy, który nie został dotychczas ukarany za przestępstwo umyślne. Zgodnie z prawem karnym, czyn jest popełniany umyślnie, gdy sprawca działa z zamiarem jego popełnienia, czyli chce go popełnić lub przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi. Niekaralność ta musi występować w dacie orzekania o warunkowym umorzeniu. Nie ma zatem znaczenia brak karalności w momencie popełnienia czynu.

Po drugie, czyn popełniony przez sprawcę nie może być zagrożony karą przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, a ponadto wina i szkodliwość społeczna czynu nie mogą być znaczne. Ocena stopnia społecznej szkodliwości należy do Sądu rozpoznającego sprawę, który musi wziąć pod uwagę całokształt stanu faktycznego, na który składają się m.in. okoliczności popełnienia czynu przez danego sprawcę, jego motywację i postać zamiaru, a także rodzaj i charakter naruszonego dobra.

Po trzecie, okoliczności popełnienia czynu nie mogą budzić wątpliwości. Faktyczny stan rzeczy musi zatem być rzetelnie wyjaśniony i bezsporny. Co ciekawe, nie jest jednak potrzebne przyznanie się do winy oskarżonego.

Ostatnim koniecznym warunkiem jest tzw. pozytywna prognoza działania sprawcy. Aby zastosować warunkowe umorzenie postępowania musi bowiem zachodzić uzasadnione przypuszczenie, że pomimo umorzenia sprawca będzie przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności nie popełni przestępstwa. Przy ocenie oskarżonego w tym zakresie, Sąd bierze pod uwagę postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, a także dotychczasowy sposób życia.

Jak wygląda procedura zastosowania warunkowego umorzenia postępowania?

Jeżeli spełnione są przesłanki warunkowego umorzenia postępowania, prokurator może wnieść do sądu wniosek o jego zastosowanie. We wniosku prokurator może także zaproponować okres próby, który musi trwać od 1 roku do 3 lat, a także obowiązki, które mają być nałożone na sprawcę w tym okresie. Obowiązki te cechują się dużą różnorodnością. Przykładowo, może to być poddanie się terapii uzależnień, psychoterapii, przeproszenie pokrzywdzonego czy wykonywanie ciążącego na sprawcy obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby.

Wniosek może być również złożony przez samego oskarżonego lub oczywiście działającego w jego imieniu profesjonalnego obrońcę, który może przedstawić swoją propozycję odnośnie okresu próby czy obowiązków ciążących na oskarżonym w trakcie jej trwania.

Sąd rozpoznaje wniosek na posiedzeniu, po czym wydaje wyrok przychylający się do wniosku lub oddalający go. Sąd może również – nie orzekając warunkowego umorzenia – skierować sprawę na rozprawę, jeżeli uzna, że byłoby ono nieuzasadnione lub jeżeli oskarżony mu się sprzeciwi. Sąd może także warunkowo umorzyć postępowanie wyrokiem – nawet w braku wniosku prokuratora lub oskarżonego – jeżeli uzna, iż zachodzą do tego przesłanki już po rozpoczęciu przewodu sądowego. Co ciekawe, wyrok orzekający o warunkowym umorzeniu postępowania może być zaskarżony przez pokrzywdzonego w drodze apelacji.

Kiedy Sąd podejmie warunkowo umorzone postępowanie?

Postępowanie może zostać podjęte nie później niż do 6 miesięcy od zakończenia okresu próby. Sąd jest zobligowany do podjęcia warunkowo umorzonego postępowania, jeżeli sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne i został za to prawomocnie skazany. Z kolei, w razie rażącego naruszenia przez sprawcę porządku prawnego czy niewykonywania ciążących na nim na czas próby obowiązków, Sąd ma uprawnienie (nie obowiązek) do podjęcia postępowania.

Warunkowe umorzenie postępowania jest rozwiązaniem nie tylko korzystnym dla wielu sprawców, ale także rozsądnym i sensownym, jako że gwarantuje odpowiedni proces resocjalizacji osób, które nie zaliczają się do ciężkich przestępców, a podjęły w życiu złe decyzje, za które powinny ponieść odpowiedzialność. Nasza kancelaria zajmuje się na co dzień vide sprawami z zakresu prawa karnego, a co za tym idzie – nie ma najmniejszych przeszkód pomóc Państwu znaleźć najkorzystniejsze rozwiązanie chociażby właśnie poprzez warunkowe umorzenie postępowania karnego.