Pewnie większość z nas słyszała już gdzieś, kiedyś, że ktoś, kogoś wydziedzicza, kojarzymy, że jest to związane z pozbawieniem prawa do spadku i o tyle o ile spadek się zgadza to już pozbawienie prawa, nie do końca. Co więcej, jeśli kogoś skutecznie nie pozbawimy prawa do części spadku przewidzianej dla niego z mocy ustawy, jako zachowek, to wbrew powszechnej opinii, nawet testament nie pomoże nam w pozbawieniu go prawa do spadku. Chcąc to lepiej wyjaśnić, pozwolę sobie pokrótce wskazać poniżej, czym w istocie jest spadek, testament, zachowek oraz jego pozbawienie, zwane potocznie wydziedziczeniem.
Jest to ogół praw i obowiązków należących do spadkodawcy w chwili jego śmierci oraz przechodzących na jego następców prawnych (spadkobierców) w drodze dziedziczenia. Przez prawa rozumiemy tutaj również oczywiście prawa do majątku jak np. nieruchomości czy środki zgromadzone na koncie bankowym. Jak również, długi spadkodawcy, pod warunkiem, że nie podejmiemy odpowiednich działań zmierzających do zapobieżeniu ich dziedziczeniu albo raczej ich zaspokojeniu z samej tylko masy spadkowej. Możemy powiedzieć, że spadek jest tym co zostawia po sobie spadkodawca, a co dziedziczą spadkobiercy, czy to na mocy ustawy, czy też na podstawie testamentu.
Służy powołaniu do dziedziczenia całości lub części spadku, jednej lub kilku osób. Można go sporządzić na kilka różnych sposobów, najbezpieczniej jest to zrobić u notariusza, najprościej pismem własnoręcznym. Możemy w jego ramach dokonać podziału spadku na poszczególne osoby, choć przyjmuje się raczej, że części te powinny stanowić ułamki całości masy spadkowej a nie wyliczenia określonych składników masy spadkowej. Co więcej, wskazanie w nim dziedziczenia zbyt dużej części spadku przez określone osoby, może skutkować końcowym wykluczeniem z dziedziczenia pozostałych wskazanych w testamencie osób. Poza oczywiście zachowkiem, jeśli mają do niego prawo i nie zostały go pozbawione.
Mają do niego prawo dzieci, małżonek i rodzice, w ramach niego, należy im się nie mniej niż 1/2 udziału spadkowego który przysługiwałby im z ustawy. Chyba że są trwale niezdolni do pracy lub małoletni, wtedy 2/3 udziału przewidzianego w dziedziczeniu ustawowym.
W sytuacji, w której jesteśmy w związku małżeńskim i mamy dzieci, w przypadku dziedziczenia z ustawy, będą to części równe dla małżonka i każdego z dzieci, choć nie mniej niż 1/4 dla małżonka. Dlatego jeśli mamy 3 dzieci to małżonek i każde z dzieci będzie dziedziczyło po 1/4 masy spadkowej. Natomiast jeśli będzie to 4 dzieci, to małżonek będzie dziedziczył 1/4 a każde z dzieci po 3/16 masy spadkowej.
Jeśli w testamencie ograniczymy udziały poszczególnych osób albo powołamy do dziedziczenia inne osoby, które nie dziedziczyłyby z ustawy, to ich udziały w spadku pomniejszą udziały osób powołanych do dziedziczenia z ustawy, ale w części nie większej niż odpowiednio 1/2 lub 2/3 udziału, do którego byliby uprawnieni, chyba że któregoś ze spadkobierców pozbawiono zachowku.
Prezentując na przykładzie, w przypadku żony i 3 dzieci które nie są małoletnie (wszyscy są również zdolni do pracy), ich udziały wynoszące równo po 1/4 w drodze testamentu pomniejszyć można maksymalnie do 1/8. Dlatego nawet jeśli w testamencie zapiszemy 100 % masy spadkowej na kogoś innego niż nasz małżonek i dzieci, to zgodnie z prawem do zachowku nadal pozostaną oni uprawnieni w 50% spadku.
Co ważne, może zdarzyć się też tak, że do zrealizowania zachowku, dojdzie jeszcze za życia spadkodawcy, wskutek darowizn, które późniejszy spadkobierca otrzymał od późniejszego spadkodawcy. Dozwolone jest również zrealizowanie w ten sposób części zachowku, pozostałą część ustanawiając jako zapis testamentowy dotyczący określonej części spadku. Są to okoliczności, które, jeśli występują, zawsze wymagają dokładnej analizy, w przypadku woli podjęcia określonych roszczeń. W praktyce, czasami zdarza się ich podejmowanie nawet po dłuższym czasie.
Zgodnie z instytucją wydziedziczenia spadkodawca może w testamencie pozbawić spadkobiercę zachowku, z podaniem przyczyny wydziedziczenia.
Podstawą do wydziedziczenia są przyczyny enumeratywnie wymienione w art. 1008 kodeksu cywilnego, a mianowicie:
– uporczywe postępowanie wbrew woli spadkodawcy w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (najczęściej chodzi o popełnianie przestępstw);
– dopuszczanie się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, wolności lub rażącej obrazy czci;
– uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych (najczęściej
brak pomocy, gdy taka pomoc jest potrzebna przyszłemu spadkodawcy a przyszły spadkobierca może jej udzielić, np. w chorobie)
Dodatkowo nawet bez woli spadkodawcy, spadkobierca może być uznany za niegodnego dziedziczenia w wyniku orzeczenia sądowego, z powodówokreślonych w art. 928 kc:
– jeśli dopuścił się względem spadkodawcy umyślnego ciężkiego przestępstwa,
– jeśli podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności,
– jeśli umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inna osobę podrobionego lub przerobionego.
Mamy nadzieje, że teraz łatwiej będzie Wam zrozumieć, co to znaczy, że kogoś wydziedziczamy, może nawet okaże się, że macie prawa do jakichś zachowków, o których nie widzieliście wcześniej….
Potrzebujesz doradztwa
lub stałego wsparcia
prawnego?
Umów się na konsultacje +48 883 937 942