Kto nie może być świadkiem w procesie cywilnym?

W procesie cywilnym, jednym z istotnych źródeł dowodowych są świadkowie, jednak obowiązujące przepisy (m.in. art. 259 oraz art. 430 Kodeksu Postepowania Cywilnego) wskazują na wyłączenia polegające na zakazie zeznawania w charakterze świadków przez określone podmioty.

Przyczyny wyłączające możność bycia świadkiem Sąd bierze pod uwagę z urzędu,
a przesłuchanie wskazanych osób w charakterze świadka stanowi uchybienie procesowe, które może mieć wpływ na wynik sprawy.

Świadkami w postępowaniu cywilnym nie mogą zatem być:

1. osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń;
2. wojskowi i urzędnicy, którzy nie zostali zwolnieni od zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli „zastrzeżone” lub „poufne” oraz osoby zobowiązane do zachowania tajemnicy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli ich zeznanie miałoby być połączone z jej naruszeniem;
3. przedstawiciele ustawowi stron oraz osoby, które mogą być przesłuchane w charakterze strony jako organy osoby prawnej lub innej organizacji mającej zdolność sądową;
4. współuczestnicy jednolici.

Dziecko jako świadek.

Warto wyjaśnić, co oznacza niezdolność spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń. Związane może to być ze stanem chorobowym, wiekiem, narkomanią lub alkoholizmem. Przede wszystkim mowa tutaj o osobach chorych psychicznie, dotkniętych zaburzeniami psychicznymi, jak również o dzieciach. Należy podkreślić, iż osoby te nie mogą zeznawać wówczas, jeżeli niezdolność jest faktyczna i aktualna w danym czasie. Można więc przesłuchać świadka dotkniętego zaburzeniami psychicznymi np. w okresie remisji choroby. Kodeks postępowania cywilnego nie wprowadza również granicy wieku jako kryterium zdolności do bycia świadkiem, każdorazowo zależy to od indywidualnych zdolności i stopnia rozwoju dziecka – jeśli stopień rozwoju dziecka powoduje, iż ma zdolność spostrzegania i komunikowania spostrzeżeń – dziecko może zeznawać w charakterze świadka.

Co do dzieci sytuacja wygląda inaczej w postępowaniu w sprawach małżeńskich, gdzie zgodnie z art. 430 Kodeksu Postepowania Cywilnego wprowadzono zasadę, że małoletni, którzy nie ukończyli lat trzynastu, a zstępni stron, którzy nie ukończyli lat siedemnastu, nie mogą być przesłuchiwani w charakterze świadków. W pozostałych postępowaniach nie ma żadnych ustawowych granic. Przepis wyłączający możliwość przesłuchiwania małoletnich świadków w sprawach małżeńskich ma na celu ochronę dzieci przed skutkami przesłuchań, w których często ustalane są okoliczności, których relacjonowanie mogłoby niekorzystnie wpłynąć na zeznające dzieci.

Pełnomocnik strony jako świadek.

Ustawodawca nie wprowadził zakazu przesłuchania w charakterze świadka pełnomocnika strony. Taki zakaz wprowadzono w postępowaniu karnym.

Czy strona procesu może zeznawać jako świadek?

Ustawodawca jednoznacznie zakazał przesłuchania w charakterze świadków osób, które mogłyby być przesłuchiwane w charakterze strony. W takiej sytuacji, gdy dany podmiot mógłby zostać przesłuchany jako świadek oraz jako strona, zawsze powinien zostać przeprowadzony dowód z przesłuchania go jako strony.

Czym innym niż przesłuchanie w charakterze świadka jest wysłuchanie w sprawie, która małoletniego dotyczy. Zgodnie z art. 2161§1 Kodeksu Postepowania Cywilnego, w sprawach dotyczących małoletnich Sąd wysłucha osobę małoletnią, jeżeli jej rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala. Wysłuchanie odbywa się poza salą posiedzeń sądowych.