Pokrzywdzenie wierzyciela alimentacyjnego

Czy wiesz, co może usiłować zrobić dłużnik, aby nie płacić alimentów?

Jeśli wydaje Ci się że pomoże zmiana pracy na mniej zyskowną lub całkowita z niej rezygnacja możesz się mocno zdziwić. Jeśli myślisz, że pomoże przepisanie majątku na rodziców lub nową partnerkę, możesz zostać i bez majątku, i z niezmniejszonymi alimentami. Lepiej przemyśl każdy ruch.

Zgodnie z art. 136 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

„Jeżeli w ciągu ostatnich trzech lat przed sądowym dochodzeniem świadczeń alimentacyjnych osoba, która była już do tych świadczeń zobowiązana, bez ważnego powodu zrzekła się prawa majątkowego lub w inny sposób dopuściła do jego utraty albo jeżeli zrzekła się zatrudnienia lub zmieniła je na mniej zyskowne, nie uwzględnia się wynikłej stąd zmiany przy ustalaniu zakresu świadczeń alimentacyjnych.”

Oznacza to, że:

• Jeśli sąd dochodzi do wniosku że obowiązany do płacenia alimentów działał w celu pogorszenia swojej sytuacji materialnej, będzie zaistniałą zmianę traktował za niebyłą;

• Istotne jest to, czy obowiązany do płacenia alimentów miał ważny powód stojący za rezygnacją z pracy lub jej zmianą na mniej korzystną;

• Ważnym powodem będzie na przykład zły stan zdrowia albo nagła zmiana warunków na rynku pracy skutkująca brakiem zapotrzebowania na specjalistów danego rodzaju;

• Na koniec dnia, jeśli dana osoba wnosi o zmniejszenie kwoty alimentów, będzie musiała dobrze wykazać z czego wynikło jej lub jego pogorszenie sytuacji materialnej;

• Zarówno osoby uprawnione do alimentów jak i osoby obowiązane do płacenia alimentów w sprawach o ich obniżenia muszą dobrze wykazać okoliczności stojące za ich racjami;

Jeśli lepiej chcesz zrozumieć to zagadnienie, ważne abyś miał świadomość, że do uznania niekorzystnych zmian w stanie majątkowym zobowiązanego do płacenia alimentów, za zmiany niewpływające na wysokość alimentów, nie wystarczy, że zobowiązany sam je spowodował, ale również musiał spowodować je z własnej woli.

Nie dotyczą one również wszystkich zmian, ale tylko tych, które co do zasady miały miejsce nie wcześniej niż w ciągu 3 lat przed sądowym dochodzeniem alimentów, podczas gdy na zobowiązanym ciążył już skonkretyzowany (uprawdopodobniony) obowiązek alimentacyjny (był już zobowiązany do płacenia alimentów). Wynika to z normy art. 136 KRO w związku z normą art. 753 Kodeksu postępowania cywilnego.

Sytuacje wyłączające art. 136 KRO

Pomocna do lepszego zrozumienia instytucji art. 136 KRO, są też sytuacje nijako wyłączające jego stosowanie, jak w przypadku wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie – I Wydział Cywilny z dnia 10 kwietnia 2019 r., sygn. I ACa 575/18, w którym sąd orzekł:

„Jakkolwiek zgodnie z art. 130 KRO obowiązek jednego małżonka do dostarczania środków utrzymania drugiemu małżonkowi po rozwiązaniu lub unieważnieniu małżeństwa albo po orzeczeniu separacji wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych tego małżonka, to jednak obowiązek alimentacyjny obdarowanych z art. 897 KC., w granicach określonych w tym przepisie, wyprzedza obowiązek alimentacyjny byłego małżonka, nawet w sytuacji, gdy obdarowanymi są krewni darczyńcy. Do sytuacji osoby uprawnionej do alimentów dochodzącej tego roszczenia, która bez istotnego powodu wyzbyła się majątku swego i to w formie darowizny, per analogiam można by zastosować normę art. 136 KRO przewidującą co do zasady ochronę interesu osoby uprawnionej do alimentów.”

Podobnie w przypadku uchwały pełnego składu Izby Cywilnej i Administracyjnej Sądu Najwyższego z 16 grudnia 1987 r. sygn. III CZP 91/86 która wskazała:

„Przy ocenie, czy na pokrycie potrzeb uprawnionego do alimentacji powinny być zużywane tylko dochody z jego majątku, czy też i w jakim zakresie można wymagać zbycia samej substancji majątku, trzeba przyjąć za regułę, że nie można mówić o niedostatku osoby, która przez zbycie swego majątku lub jego części mogłaby sama, i to na czas dłuższy (jakieś krótkie okresy nie wchodziłyby tu w grę), z własnych środków zaspokoić swe usprawiedliwione potrzeby. Regułę tę jednak stosować należy ze szczególną ostrożnością, uwzględniając wszelkie okoliczności, m.in. stan majątkowy, położenie materialne itd. osoby, która w pierwszej kolejności byłaby (w razie niezbywania majątku) zobowiązana do alimentacji. Za zasadę ogólną można przyjąć w każdym razie brak obowiązku naruszenia przez uprawnionego substancji rzeczy służących do bezpośredniego zaspokajania jego potrzeb, których mógłby dochodzić od zobowiązanego. Uprawniony nie ma też obowiązku naruszania substancji, gdyby sprzeciwiały się temu zasady współżycia społecznego.”

Art. 136 KRO nie zawsze będzie miał zastosowanie. Wyłączy je np. sytuacja, w której to osoba uprawniona wyzbywa się swojego majątku w celu pogorszenia swojej sytuacji lub kiedy to osoba uprawniona będzie dysponowała majątkiem wystarczającym do zaspokojenia swoich potrzeb w przypadku jeśli go zbędzie, które to zbycie nie będzie niezgodne z zasadami współżycia społecznego.

Jak widzisz, sytuacje pokrzywdzenia wierzyciela alimentacyjnego nie są jednowymiarowe, może zdarzać się, że w istocie, to dłużnik alimentacyjny będzie osobą pokrzywdzoną.