Rozwód – podział majątku wspólnego

Rozwód jest prawnym zakończeniem związku małżeńskiego. Nie zawsze jednak wydanie przez sąd orzeczenia o rozwiązaniu małżeństwa powoduje wygaśnięcie wszystkich zobowiązań pomiędzy byłymi małżonkami. Sąd może na wniosek jednego z małżonków dokonać podziału majątku wspólnego w wyroku orzekającym rozwód, jeżeli przeprowadzenie podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. W praktyce jednak kwestia podziału majątku staje się przedmiotem odrębnego postępowania.

Czym jest majątek wspólny ?

Problem majątku wspólnego i jego podziału pojawia się, jeżeli pomiędzy małżonkami funkcjonował ustrój wspólności majątkowej. Ustrój ten powstaje z mocy prawa, jeżeli małżonkowie nie zdecydowali się zawrzeć umowy ustanawiającej rozdzielność majątkową.
Cechą charakterystyczną ustroju wspólności majątkowej jest istnienie trzech mas majątkowych: majątek wspólny, majątek osobisty żony oraz majątek osobisty męża. Od momentu zawarcia małżeństwa wszystkie przedmioty nabyte w czasie jego trwania przez jednego lub oboje małżonków wchodzą w skład majątku wspólnego.

Kiedy można dokonać podziału ?

Wspólność majątkowa ustaje z chwilą wydania wyroku rozwodowego. Od tego momentu możliwe jest dokonanie podziału majątku przez sąd. Czy jednak zawsze trzeba czekać do zakończenia postępowania rozwodowego ? Odpowiedź na to pytanie znajdziemy w art. 47 k.r.o. Zgodnie ze wskazaną regulacją w dowolnym momencie małżonkowie mogą zawrzeć w formie aktu notarialnego umowę majątkową małżeńską, tym samym wyłączając wspólność majątkową. Od tego momentu elementy wspólnego majątku stają się współwłasnością ułamkową, co pozwala szybciej dokonać rozliczeń po ustaniu związku małżeńskiego.

W jaki sposób podzielić majątek ?

Ustanie wspólności majątkowej powoduje potrzebę podziału majątku wspólnego. Najprościej rozwiązać sytuację polubownie – zawierając umowę.
Nie zawsze jednak strony są w stanie dojść do konsensusu – wówczas podział majątku dokonywany jest podczas postępowania sądowego. Jeżeli nie spowoduje to nadmiernej zwłoki w postępowaniu, a przynajmniej jedna ze stron złoży wniosek sąd może dokonać podziału majątku w wyroku orzekającym rozwód.
Trzecim wyjściem jest dokonanie podziału majątku w odrębnym od postępowaniu. W judykaturze wyjaśniono, że w  sprawie o podział majątku dorobkowego mają odpowiednie zastosowanie przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych.

Sąd może zatem, dokonując podziału majątku wspólnego:
1) podzielić składniki majątkowe pomiędzy małżonków zgodnie z przyznanymi im udziałami,
2) przyznać określone składniki jednemu z byłych małżonków, a także
3) sprzedać określone składniki majątkowe (tzw. podział cywilny rzeczy).

Składając wniosek o podział majątku należy wskazać, kiedy ustał związek małżeński oraz, czy wspólność majątkowa małżeńska wynika z ustawy, czy też strony łączy umowa. Wnioskodawca powinien także wskazać, jakie składniki majątkowe wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków oraz jakiego podziału się domaga. Ponadto, jeżeli w skład majątku wchodzi nieruchomość, wnioskodawca powinien dołączyć dowody dla wykazania jej przynależności do tego majątku.

Czy udziały zawsze są równe ?

W praktyce dość często zdarza się sytuacja, w której jeden z małżonków wnioskuje o zasądzenie nierównych udziałów. W takim przypadku sąd bada, który z małżonków i w jakim stopniu przyczynił się do zgromadzenia majątku w takiej wielkości. Jeżeli zostaną spełnione łącznie dwie przesłanki -niejednakowy sposób przyczyniania się małżonków do powstania tego majątku oraz „ważne powody” sąd może ustalić nierówne udziały w majątku wspólnym. Dokonując oceny w tym zakresie odnosi się nie tylko do kryterium ekonomicznego, ale także do wartości etycznych, z uwagi na istnienie klauzuli zasad współżycia społecznego.